چگونه علائم بیماری های کلیوی را تشخیص دهیم

نارسایی کلیه یک بیماری موذی و بی سروصداست. کلیه ها آنچنان آهسته تخریب می شوند که بیمار کاملا از آن بی خبر است و معمولا وقتی اقدام می کند که در مراحل انتهایی بیماری قرار گرفته است...

اگر بخواهیم به علت های این نارسایی نظری اجمالی بیفکنیم، متوجه می شویم که در اغلب موارد این خود بیماران هستند که سال ها و ماه ها با بی خبری و بی توجهی نسبت به سلامت خود، تیشه را برداشته و بر کلیه ها می کوبند. بیمار از نارسا شدن کلیه تا عمل پیوند، راهی پر فراز و نشیب و دشوار را طی می کند و ما قصد داریم به مناسبت ۲۳ آذر، روز جهانی حمایت از بیماران کلیوی، این مراحل را یک به یک با دکتر حسین کرمی، فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تجزیه و تحلیل کنیم.

روند از کار افتادن کلیه ها چگونه است؟

این روند کاملا بدون نشانه است و به آرامی رخ می دهد. معمولا بیمار با ضعف، بی حالی، خستگی مزمن، رنگ پریدگی و بوی بددهان (تجمع اوره و کراتینین در خون باعث بوی بددهان می شود)، ورم دست ها و پاها یا پف آلود شدن دور چشم ها و افزایش فشارخون مقاوم به درمان مراجعه می کند. در این مواقع، آزمایش خون و ادرار درخواست می کنیم و بالا بودن کراتینین، اوره، پتاسیم و دفع پروتئین از ادرار، ما را به انجام آزمایش های دیگری سوق می دهد تا از کارافتادن کلیه ها مسجل شود.

 

 

آیا یک عامل زمینه ای از پیش ناشناخته در این بیماری دخالت دارد یا می تواند بدون دلیل و خودبه خودی باشد؟

دیابت کنترل نشده و بالا بودن فشارخون به مدت طولانی ۲ علت اصلی نارسایی کلیه هستند، اما عوامل به این دو محدود نمی شود. مصرف بی رویه مسکن ها، برگشت ادرار به کلیه ها (به خصوص در کودکان)، انسداد مجرای ادرار و درمان نشدن به موقع آن ( در اثر وجود سنگ یا افرادی که مثانه عصبی دارند)، عفونت های خاص در گلو یا پوست (اگر به موقع درمان نشوند)، مصرف داروهای شیمی درمانی، سابقه بیماری به نام گلومرولونفریت و مصرف دارو هایی از خانواده آمینوگلیکوزید ها نیز از دیگر علت ها هستند. البته گاه نیز هیچ عامل اولیه ای وجود ندارد.

 

 

آیا کلیه ها همیشه با هم از کار می افتند یا ممکن است یکی از آنها کاملا سالم باقی بماند؟

وقتی عامل سیستمیک باشد هر دو کلیه درگیرند مثل دیابتی که کنترل نشده است ولی وقتی سنگی باعث انسداد می شود یا فرد به طور مادرزادی دارای حالب تنگ در یکی از کلیه هاست که باعث تجمع ادرار در همان کلیه می شود در این مواقع (البته اگر مشکل بیمار سریع شناسایی نشود)یک کلیه از بین می رود. این افراد تا وقتی که کلیه مقابلشان مشکلی پیدا نکرده می توانند با یک کلیه، راحت زندگی کنند. افراد تک کلیه ای باید کاملا تحت نظر پزشک باشند. زیرا این کلیه برای بیمار حیاتی است. البته سیستم طبیعی بدن طوری عمل می کند که کلیه سالم، وقتی متوجه عدم کارکرد کلیه مقابل می شود به طور خودکار شروع به بزرگ ترشدن می کند تا بتواند کم کاری پیش آمده را جبران کند.

 

 

آیا با تشخیص زودرس می توان مانع از پیشرفت نارسایی شد؟

برگرداندن کلیه نارسا به وضعیت اولیه تقریبا ناممکن است اما اگر در مراحل اولیه شناسایی شود، می توان مانع از پیشرفت تخریب شد زیرا پزشک با یافتن عامل تخریبی و کنترل آن، اجازه از کارافتادگی کامل، دیالیزی شدن و در نهایت، لزوم پیوند کلیه به بیمار را می گیرد. مثلا دیابت یا فشارخون با دارو کنترل می شود و داروهای نگهدارنده برای کلیه تجویز می شود. رژیم غذایی این بیماران باید کم نمک و فعالیت های بدنی متعادلی داشته باشند تا از تخریب بیشتر جلوگیری شود.

 

آیا فقط بیماران با خطر بالا باید چکاپ شوند؟

حتی افراد سالم نیز با توجه به نظر پزشکشان گاهی باید آزمایش هایی انجام دهند ولی افراد در معرض خطر بهتر است هر ۶ تا ۱۲ ماه آزمایش های مربوط به سلامت کلیه را انجام دهند.

چه وقت بیمار را برای دیالیز آماده می کنید؟

تا وقتی که عملکرد کلیه ها برای بدن کافی باشد، سعی می کنیم با دارو بیمار را در همان حالت نگه داریم اما وقتی عوارض غیرقابل کنترل شود، ۲ گزینه پیش روی ما قرار می گیرد؛ اولین گزینه دیالیز است تا بتوانیم خون را تصفیه کنیم. تعداد جلسه ها بستگی به شدت نارسایی دارد و از

۱ بار تا ۳ بار در هفته انجام می شود، اما دیالیز را نمی توانیم به مدت طولانی ادامه دهیم. امروزه، پیوند اعضا در درمان این بیماران جایگاه ویژه ای پیدا کرده است و ابداع داروهایی که از پس زدن عضو پیوندی ممانعت می کند نیز این نوع از درمان را آسان تر کرده است پس گزینه نهایی و برتر پیوند کلیه است.

آیا همه بیماران با نارسایی شدید کلیه، کاندید پیوند هستند؟

جوانان، کسانی که بیماری زمینه ای خاص ندارند، بیمارانی که رگ های کلیوی مسدود ندارند و افرادی که می توانند داروهایی را که برای جلوگیری از پس زدن کلیه داده می شود تحمل کنند کاندید های خوبی برای پیوند هستند. البته دهنده باید با گیرنده همخوانی نسجی داشته باشد. (اگر دهنده از بستگان بیمار باشد درصد موفقیت بالا خواهد بود)

کلیه پیوندی چقدر عمر دارد؟

معمولا طول عمر ۵ تا ۱۰ ساله برای کلیه جدید پیش بینی می شود ولی آنچه طول عمر کلیه را بالا می برد، مراقبت بیمار از کلیه جدید و رعایت دستورهای داده شده توسط پزشک است. به صورت منظم و استاندارد بیماری که عوامل منفی زمینه ای را کمتر داشته باشد و کاملا دستورات را رعایت کند، بهتر می تواند از کلیه جدید محافظت کند. البته این به آن معنا نیست که کلیه پس بزند ولی بعد از این مدت کلیه پیوندی عملکردی مانند یک کلیه سالم را نخواهد داشت.

مشکلات پیش روی این بیماران چیست؟

فرهنگ اهدای عضو در جامعه ما و شمار بیماران دچار نارسایی رو به گسترش است. پس باید امکانات زیادی را برای این عزیزان فراهم کنیم. بیماری که پیوند کلیه انجام می دهد باید به راحتی به داروهایی که مانع از پس زدن کلیه می شوند، دسترسی داشته باشد. لازم است سیستم سازمان یافته ای از این بیماران پشتیبانی کند. برخی از بیماران به دلیل ناتوانی مادی قادر نیستند پیوند کلیه را انجام دهند یا در تهیه دارو های بعد از پیوند دچار مشکل می شوند. سودجویی ها و دلالی ها، باید کاملا ریشه کن شود. خوشبختانه کشور ما در پیوند کلیه، جزء پیش رو هاست و درصد موفقیت بالایی را در این حیطه داریم. امیدواریم پیوند کلیه با حداقل هزینه و کمترین مدت انتظار بیمار برای پیوند باشد.